निमेषोन्मेषकं त्यक्त्वा सूक्ष्मलक्ष्यं निरीक्षयेत् ।
पतन्ति यावद्श्रूणि त्राटकं प्रोच्यते बचधैः ।53।।
एवमभ्यासयोगेन शाम्भवी जायते ध्रुवम् ।
नेत्ररोगा विनश्यन्ति दिव्यदृष्टिः प्रजायते ।54।।

Tłumaczenie
Zatrzymanie Nimesh-Unmesh i wpatrywanie się w subtelny cel, aż zaczną płynąć łzy, nazywa się Trataka. Jej praktyka prowadzi do stanu Shambhavi Mudra. Pozbywając się wad wzroku, osiąga się boski wzrok.53-54.

Metoda:
Usiądź w pozycji medytacyjnej, aby uzyskać stabilność fizyczną. Plecy i szyja powinny pozostać w linii prostej. Siedząc w tej pozycji, zapal świecę lub lampę za pomocą czegoś znajdującego się około półtora metra dalej, tuż przed oczami. Zamknij oczy i pomyśl o całym swoim ciele. Niech całe ciało stanie się jak posąg. Teraz otwórz oczy i patrz dalej na płomień pośrodku płomienia. Po prostu patrz na płomień i zapomnij o wszystkim innym.

Głównym wysiłkiem w tratace jest niemruganie powiekami. Rób tyle, ile możesz dobrowolnie, bez powodowania jakiegokolwiek stresu, przez trzydzieści-czterdzieści sekund do dwóch-trzech minut. Kiedy oczy zaczną się podrażniać, gruczoły łzowe zmęczą się i zaczną wypływać łzy, należy je zamknąć i trzymać zamknięte do czasu, aż na czystym niebie będzie widać odbicie światła. Na początku, jeśli odbicia nie widać, to nie martw się. Po prostu myśl o płomieniu. Jeśli w umyśle pojawi się jakakolwiek myśl, pozwól jej się pojawić. Obserwuj swoje myśli z pozycji świadka. Są to dwa podstawowe warunki Sukshmy Trataki. Trzymaj oczy zamknięte, aż zmęczenie ustąpi i będziesz mógł kontynuować patrzenie na światło. Otwórz oczy i powtórz ćwiczenie zgodnie z metodą opisaną powyżej. Kiedy chcesz przerwać praktykę, zamknij oczy i patrz dalej na ciemność przed zamkniętymi oczami. Ćwicz to przez kilka minut, następnie otwórz oczy i zgaś świecę. Trataki nie należy ćwiczyć w okularach.

Jeśli naszym celem w ćwiczeniu trataki jest tylko ciało fizyczne, nie powinniśmy tego robić dłużej niż pięć minut. Czas ten zależy od osoby i instrukcji Guru. Wystarczy pięć minut ćwiczeń, aby usunąć każdą wadę wzroku. Aby zrobić więcej, dla ciała subtelnego i pranicznego konieczne jest przewodnictwo Guru. Najlepszym momentem na tę praktykę jest poranek lub wieczór.

Korzyści:
Trataka wpływa korzystnie na trzech poziomach. Po pierwsze, „Netrarogaa Vinashyanti” – usuwa wady wzroku. To jest fizyczna korzyść trataki. Po drugie, „Divya Drishti: Prajayate” pojawia się boska wizja. To jest boska korzyść. Po trzecie, „Shambhavi Jayate Dhruvam” – osiągnięcie Shambhavi Siddhi. Na tym polega jej duchowa korzyść.

Utrzymując wzrok skupiony podczas praktyki trataki, możesz sprawić, że Twój umysł będzie stabilny i wolny od stresu. Dzięki koncentracji umysłu szyszynka otwiera się i osiągany jest wyższy stan. Trataka to proste rozwiązanie zwiększające pojemność pamięci. Trataka zwiększa pewność siebie. Wpływa na fale mózgowe, czyli fale związane z naszym podekscytowaniem fizycznym, psychicznym i emocjonalnym, stopniowo ich rytm zaczyna się dostosowywać, a częstotliwość ich wibracji zaczyna spadać. Ta świadomość uwalnia umysł od myśli i zaburzeń; usuwa zaburzenia wywołane emocjami. Osiągamy stan bez zaburzeń emocjonalnych. W ten sposób, uspokajając wszystkie wymiary wewnętrznego podniecenia, praktyka ta zapewnia czujność i siłę.

Od Muladhara do Ajna Chakra, Ida i Pingala nadi krzyżują się w każdej czakrze, ale jednoczą się w Ajna Chakra. To znaczy, że uczucie zaczyna się w Ajna Chakra. „Ja” i „on” to jedno. Wraz z przebudzeniem Ajna-Chakra (czakra szósta – czakra trzeciego oka) pobudzane są uśpione warstwy umysłu. Wraz z przebudzeniem tych uśpionych obszarów zanika rozróżnienie w postrzeganiu tego, co jest świadome, co jest podświadome, a co nieświadome. Ta zmiana zachodzi na poziomie Ajna-Chakry. Rozumienie, oświecenie, przebudzenie mentalne odbywa się na poziomie Ajna-Chakry. Ten stan przebudzenia musi zostać ukierunkowany, a dokonuje się tego poprzez praktykę trataki. Szóstą praktyką hatha jogi jest trataka, czyli sposób na osiągnięcie optymalnej koncentracji uwagi i umysłu.

Możemy zatem powiedzieć, że pierwsze trzy praktyki, neti, dhauti i basti (praktyki Niyama – Sauch), oczyszczają strukturę fizyczną, przygotowując do przebudzenia subtelnych energii w ciele. Czwarta praktyka, nauli, stymuluje źródło energii i równoważy całe ciało praniczne, pranamaya kosha. Piąta praktyka, kapalbhati, jest sposobem na oczyszczenie umysłu, ciała subtelnego i ciała pranicznego z nieczystości oraz nagromadzenia Samskar i wrażeń, które zaśmiecają umysł. Szósta praktyka, trataka, jest techniką Dharany, która skupia umysł na jednym punkcie lub jednym obiekcie koncentracji.

Kiedy ciało fizyczne i ciało subtelne jest rozluźnione i zrelaksowane, a ciało praniczne kontrolowane poprzez pranayamy, przechodzimy w stan koncentracji z praktyką trataki. Trataka oznacza „widzieć”, „patrzeć”. Percepcja wzrokowa jest najpotężniejszym zmysłem, czyli narządem zmysłów w przejawionym materialnym świecie. Zasięg widzenia (nie oczu) wykracza poza wymiary fizyczne. Można widzieć na wiele mil, dostrzegać to, co dzieje się na wiele mil, nie będąc tam w rzeczywistości. Wizualne rozproszenia, które wpływają na naszą koncentrację i świadomość, muszą być zminimalizowane, a odbywa się to poprzez praktykę trataki, stałego wpatrywania się.

Teksty hatha jogi opisują wiele form trataki, z których najprostszą i najczęściej stosowaną jest wpatrywanie się w płomień świecy. Inne formy trataki można praktykować, używając różnych przedmiotów do koncentracji, takich jak yantra, czakra lub mandala. Można również użyć różnych przedmiotów z natury, takich jak księżyc, gwiazda, kwiat, liść lub punkt. Poprzez praktykę trataki można rozwinąć umiejętność skupienia umysłu w dowolnym momencie, co jest niezbędne w wyższych praktykach jogi.

Za praktyką trataki kryje się również bardzo głębokie znaczenie. Joga Sutry Patańdźalego wyjaśniają, że nawet w najwyższym stanie medytacji lub samadhi pewne wrażenia, idee lub doświadczenia pozostają w świadomości i tym samym zakłócają koncentrację umysłu. Te głębokie wrażenia lub idee, które nie znikają nawet w samadhi, są znane jako pratyaya. (PRATYAYA – to sanskrycki termin, który odnosi się do świadomych wrażeń danej osoby lub wewnętrznych nasion, które nie znikają nawet w błogim stanie samadhi. W buddyzmie koncepcja pratyaya odnosi się do przyczyn, zwłaszcza aktywności umysłowej, i dzieli się na cztery typy: hetu-pratyaya (przyczyna bezpośrednia), samanantara-pratyaya (bezpośrednio poprzedzająca przyczyna), alambana-pratyaya (przedmiot jako przyczyna) i adhipati-pratyaya (przyczyna nadrzędna)).

Kiedy umysł nie został nauczony koncentracji oraz praktykowaliśmy koncentrację tylko powierzchownie i od czasu do czasu, wtedy kiedy te pratyaya manifestują się w głębokich stanach medytacyjnych, ich przyciąganie jest bardzo potężne, ponieważ po drugiej stronie umysłu nie ma nic, co mogłoby je zrównoważyć. Zdolność zdobyta dzięki praktyce trataki, staje się w tym momencie przydatna. Kiedy rozproszenie wzrokowe zostanie zatrzymane, jesteśmy w stanie doświadczyć wyciszenia umysłu, który jest jak tafla wody bez fal w jeziorze. Różne formy trataki, takie jak koncentracja na księżycu, gwieździe, płomieniu świecy lub krysztale, również pomagają skupić i ukierunkować energie praniczne. Kiedy te energie są kierowane, wpływa to na całe ciało subtelne. Umysł staje się stabilny i zrównoważony i zaczyna funkcjonować wydajniej.

Praktykując tratakę oprócz koncentracji umysłu musisz być świadkiem tego, co dzieje się w umyśle z chwili na chwilę. Koncentracja umysłu jest aktem zewnętrznym, który staramy się wykonać. Zmuszamy się do siedzenia prosto i nieruchomo, do patrzenia, aż oczy zaczną łzawić, wtedy zamykamy oczy i próbujemy zatrzymać obraz w środku. To jest wysiłek koncentracji, ale poza wysiłkiem jest świadomość, że próbuje się zestroić. To właśnie ta świadomość pozwala nam trzymać się tego punktu koncentracji i być świadkiem tego, co dzieje się w umyśle. Ostatecznie to jest wynik, którego szukamy w tratace.

– Piyush Mittal
Nirmala Instytut Jogi i Ajurwedy

Tekst pisany na podstawie własnej praktyki oraz na postawie książki: Yoga Darshan. Vision of the Yoga Upanishads, Swami Niranjanananda Saraswati (link)